Έρευνα του Κρατικού Πανεπιστημίου Λομονόσοβ της Μόσχας σε συνεργασία με το Ομοσπονδιακό Επιστημονικό Κέντρο Ψυχολογικών και Διεπιστημονικών Ερευνών (FSC PMR), εξετάζοντας τη σχέση ανάμεσα στα μαθήματα σκακιού και τις εκτελεστικές λειτουργίες των παιδιών.
Μπορεί ένα παιχνίδι ή ένα πνευματικό άθλημα να «γυμνάζει» τον παιδικό εγκέφαλο ήδη από την ηλικία των 5 ετών; Αυτό διερεύνησε μια νέα διατομεακή μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία από το Κρατικό Πανεπιστήμιο Λομονόσοβ της Μόσχας σε συνεργασία με το Ομοσπονδιακό Επιστημονικό Κέντρο Ψυχολογικών και Διεπιστημονικών Ερευνών (FSC PMR). Η έρευνα, δημοσιευμένη τον περασμένο μήνα στο διεθνές περιοδικό Frontiers in Psychology, εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στα μαθήματα σκακιού και τις λεγόμενες εκτελεστικές λειτουργίες των παιδιών – με έμφαση στην οπτικοχωρική εργαζόμενη μνήμη.
Συγγραφείς της μελέτης είναι οι Anastasia Yakushina, Elena Chichinina και Aleksandra Dolgikh, με συνεργασία ανάμεσα στο Ομοσπονδιακό Επιστημονικό Κέντρο Ψυχολογικών και Διεπιστημονικών Ερευνών (FSC PMR) και τη Σχολή Ψυχολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου Λομονόσοβ. Στην έρευνα συμμετείχαν 88 παιδιά 5–6 ετών (ομάδα με συστηματικά μαθήματα σκακιού και ομάδα ελέγχου χωρίς μαθήματα σκακιού). Έκαναν απλά τεστ που ελέγχουν πόσο καλά κρατούν στο μυαλό τους ό,τι βλέπουν (θέσεις/σχήματα) και το χρησιμοποιούν αμέσως μετά. Από ανεξάρτητους ψυχολόγους, με κεντρικό δείκτη την οπτικοχωρική εργαζόμενη μνήμη (αναπαραγωγή σύνθετων οπτικών μοτίβων μετά από ολιγόλεπτη έκθεση).
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα
Τα παιδιά που παρακολουθούσαν μαθήματα σκακιού είχαν σημαντικά καλύτερες επιδόσεις στην οπτικοχωρική εργαζόμενη μνήμη σε
σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (στατιστικά: U = 731, p = 0.05 — που
σημαίνει ότι η διαφορά δεν ήταν τυχαία). Σε απλά λόγια, οι μικροί
σκακιστές συγκρατούσαν περισσότερες λεπτομέρειες, υπολόγιζαν
εναλλακτικές γρηγορότερα και ανασυνέθεταν με μεγαλύτερη ακρίβεια όσα
είχαν δει.
Για άλλες εκτελεστικές λειτουργίες (όπως έλεγχος παρορμήσεων και γνωστική ευελιξία) δεν βρέθηκαν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, στοιχείο που δείχνει ότι η επίδραση του σκακιού είναι στοχευμένη κυρίως στη μνήμη εργασίας. Η μελέτη είναι διατομεακή (φωτογραφίζει μία χρονική στιγμή), με μικρό δείγμα και σε μια χώρα. Γι’ αυτό οι ερευνητές ζητούν μεγαλύτερες, πολυκεντρικές και διαχρονικές έρευνες (και σε άλλες χώρες) για να φανεί αν τα οφέλη παραμένουν και κλιμακώνονται με την ηλικία.
Η αξία της έρευνας
Η
εργαζόμενη μνήμη είναι το «πρόχειρο τετράδιο» του εγκεφάλου: κρατάει
ζωντανές τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε για να διαβάσουμε, να γράψουμε
και να λύσουμε προβλήματα. Η μελέτη υποδεικνύει ότι το σκάκι, ακόμη και
στην προσχολική ηλικία, λειτουργεί ως πρακτική άσκηση αυτής της
λειτουργίας: το παιδί πρέπει να θυμάται θέσεις πιονιών, πιθανές
κινήσεις, απειλές και σχέδια του αντιπάλου — μικρές «νοητικές
φωτογραφίες» που συνεχώς ενημερώνονται. Έτσι εξηγείται γιατί η βελτίωση
αποτυπώνεται τόσο καθαρά στη μνήμη, ενώ δεν μεταφέρεται αυτόματα σε όλες
τις άλλες εκτελεστικές δεξιότητες.
Σε επίπεδο πρακτικής, αυτό σημαίνει ότι η σκακιέρα μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο μνήμης στο νηπιαγωγείο ή σε κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, χωρίς ακριβό εξοπλισμό ή σύνθετη οργάνωση: με απλές, παιχνιδιάρικες δραστηριότητες (αναγνώριση κινήσεων, μικρές «αποστολές» πάνω στη σκακιέρα, ιστορίες με τα πιόνια ως χαρακτήρες) το παιδί εξασκεί, χωρίς να το συνειδητοποιεί, την ικανότητα να κρατά και να χειρίζεται πληροφορίες.
Τέλος, το μήνυμα προς παιδαγωγούς, γονείς και σκακιστικές κοινότητες είναι: το σκάκι δεν «μεταμορφώνει» μαγικά όλες τις πλευρές της σκέψης, αλλά στοχεύει και ενδυναμώνει μια κρίσιμη δεξιότητα για το ξεκίνημα του σχολείου — τη μνήμη εργασίας. Ένα επόμενο βήμα είναι να δούμε, με πιο μεγάλες και αυστηρές μελέτες, πόσο διαρκεί αυτό το πλεονέκτημα και πώς αξιοποιείται καλύτερα από σχολεία, συλλόγους και οικογένειες.
*Διεθνής εκπαιδευτής, διεθνής διαιτητής
Πηγή:
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/482357_nea-ereyna-lomonosob-pos-skaki-boitha-tin-paidiki-mnimi
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου