Το μυστικό των Αρμένιων γκραν μετρ: η ψυχολογία της νίκης

"Το μυστικό των Αρμένιων γκραν μετρ: η ψυχολογία της νίκης" ( η σημερινή σκακιστική μου στήλη στην Εφημερίδα των Συντακτών)

Στο ανταγωνιστικό περιβάλλον του παγκόσμιου σκακιού, αλλά και σε εθνικά επίπεδα, οι ψυχολογικές δεξιότητες πάντα έπαιζαν και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην απόδοση των σκακιστών και σκακιστριών. Με αφορμή την αυξημένη ένταση, συχνότητα και πολυμορφία των τουρνουά – από το σκάκι κλασικού χρόνου μέχρι το blitz (πολύ γρήγορο σκάκι) και armageddon – η ψυχολογική προετοιμασία είναι εξίσου κρίσιμη με την τεχνική κατάρτιση. Μία από τις πλέον αξιόλογες μελέτες στον τομέα αυτό δημοσιεύτηκε το 2023 από τους ερευνητές Δρ. Vardan Geghamyan, του Κρατικού Ινστιτούτου Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της Αρμενίας, και Δρ. Silvi Tarjumanyan, του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Αρμενίας. Η έρευνα έγινε υπό την επιστημονική εποπτεία του Τμήματος Αθλητικής Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας και εγκρίθηκε από την Επιτροπή Ηθικής του Ινστιτούτου, με πλήρη συμμόρφωση προς τη Διακήρυξη του Ελσίνκι ( θεμελιώδες έγγραφο για την ηθική διεξαγωγή ερευνών που περιλαμβάνουν ανθρώπους ως υποκείμενα). Η έρευνα διήρκεσε αρκετούς μήνες και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΄΄Physical Education Theory and Methodology΄΄ στις 28 Φεβρουαρίου 2023. 

 

Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 30 Αρμένιοι γκραν μετρ, μέλη της εθνικής τους ομάδας διαφόρων περιόδων – όλοι νικητές Ολυμπιακών, Παγκόσμιων ομαδικών και ατομικών διοργανώσεων. Ανάμεσά τους είναι πιθανό να περιλαμβάνονταν γκραν μετρ όπως ο Γκαμπριέλ Σαργκισιάν, αν και τα ονόματα δεν αναφέρονται για λόγους δεοντολογίας. Να θυμίσουμε ότι η Αρμενία αποτελεί μια κορυφαία περίπτωση στον παγκόσμιο σκακιστικό χάρτη. Παρά το μικρό της πληθυσμό, έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια από τις πιο ισχυρές και σταθερές σκακιστικές σχολές, αναδεικνύοντας γκραν μετρ υψηλότατου επιπέδου. Η εθνική της ομάδα έχει κατακτήσει τρεις Ολυμπιακές νίκες (2006, 2008, 2012). 

 

Το σκάκι διδάσκεται επίσημα στα σχολεία ως υποχρεωτικό μάθημα, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη βαθιά πολιτισμική και εκπαιδευτική του ενσωμάτωση στη χώρα. Το Σεπτέμβρη του 2024, στις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας, η εθνική ομάδα ανδρών της Αρμενίας εκλέχθηκε ως η ΄΄εθνική σκακιστική ομάδα του αιώνα΄΄! 

 

Η μεθοδολογία της έρευνας των Geghamyan και Tarjumanyan ήταν πολυδιάστατη: αξιοποιήθηκαν εργαστηριακές δοκιμές όπως ρεακτομετρία και μετρήσεις νευροψυχολογικής συγκέντρωσης, αλλά και μη-εργαστηριακές μέθοδοι όπως ερωτηματολόγια άγχους (Spielberger) και ψυχολογικής αξιολόγησης (Eysenck). 

  

Η ρεακτομετρία (reactometry) είναι ο τομέας της ψυχοφυσιολογίας που μελετά την ταχύτητα και την ακρίβεια των αντιδράσεων ενός ατόμου σε ερεθίσματα, κυρίως μέσω ειδικών δοκιμών και μετρήσεων. Συχνά χρησιμοποιείται σε αθλητική και κλινική ψυχολογία, καθώς και στην εργοφυσιολογία. Ένα καινοτόμο εργαλείο της έρευνας ήταν η χρήση του ΄΄Ψυχοδιαγνωστικού Πολυπαραγοντικού Συγκροτήματος΄΄ ειδικά σχεδιασμένου για την αθλητική ψυχολογία. Από τους 52 δείκτες της έρευνας, αναδείχθηκαν 8 ως κρίσιμοι για την επιτυχία ενός σκακιστή: Η ανθεκτικότητα στην εσωτερική αβεβαιότητα, η ανταγωνιστική συναισθηματική αντοχή, το προσωπικό άγχος, τα κίνητρα και εσωτερική παρόρμηση για νίκη, η ικανότητα ψυχορρύθμισης, η νευροψυχολογική συγκέντρωση, οι ικανότητες προσοχής και η αντίδραση σε σύνθετα κινητικά ερεθίσματα. Ιδιαίτερα σημαντική αναδείχθηκε η ανθεκτικότητα στην εσωτερική αβεβαιότητα, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη σταθερότητα απόδοσης σε κρίσιμες φάσεις. 

Οι σκακιστές που μπορούν να διαχειρίζονται εσωτερικές αμφιβολίες, απογοητεύσεις και τακτικά αδιέξοδα, αποδίδουν σταθερά καλύτερα. Η μελέτη αυτή προσφέρει πολύτιμα εργαλεία για την ανάπτυξη εξατομικευμένων προγραμμάτων ψυχολογικής υποστήριξης, επιβεβαιώνοντας ότι η επιτυχία στο σκάκι δεν εξαρτάται μόνο από την ανάλυση θέσεων αλλά και από τη βαθιά κατανόηση και διαχείριση του εαυτού.

 

Χρήστος Πιλάλης

 

Διεθνής εκπαιδευτής, διεθνής διαιτητής