"Κάρλσεν εναντίον όλων: νίκησε το σκάκι!

"Κάρλσεν εναντίον όλων: νίκησε το σκάκι!"

Όπως έγραψε χθες ο Παναγής Σκλαβούνος, από τις 4 Απριλίου έως τις 20 Μαΐου ο Νορβηγός Μάγκνους Κάρλσεν, πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής και σταθερά πρώτος στη διεθνή κατάταξη, αναμετρήθηκε διαδικτυακά με… ένα ρεκόρ! Δηλαδή με περισσότερους από 143.000 σκακιστές και σκακίστριες απ’ όλο τον κόσμο. 

  

Η παρτίδα τους δεν ξεκίνησε από τη συνηθισμένη θέση, αλλά από μια τυχαία διαρρύθμιση της εκδοχής “Chess960”, όπου τα κομμάτια στην 1η και στην 8η γραμμή παρατάσσονται αλλιώς σε κάθε παρτίδα, αναδεικνύοντας τη στρατηγική κατανόηση έναντι της θεωρητικής αποστήθισης. Ο «κόσμος» (δηλαδή οι 143.000 σκακιστές) ψήφιζε ανά 24ωρο την επόμενη κίνηση για τα μαύρα, προφανώς με αρκετούς από τους συμμετέχοντες να χρησιμοποιούν σκακιστικά προγράμματα για βοήθεια. Παρά ταύτα, η παρτίδα έληξε ισόπαλη, με τον Κάρλσεν να έχει υπεροχή στο μεγαλύτερο μέρος του παιχνιδιού. Το γεγονός αυτό δεν είναι απλώς αξιοσημείωτο — είναι αποκαλυπτικό και ενδείκνυται για συμπεράσματα. Θέλοντας να διακρίνουμε θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία μιας τέτοιας παρτίδας μπορούμε να επισημάνουμε ότι παρτίδες αυτού του τύπου λειτουργούν σαν ένα τεράστιο ανοιχτό εργαστήριο σκακιστικής σκέψης. Οι παίκτες αναλύουν, συγκρίνουν, συζητούν. 

 

Η καθοδήγηση που υπήρξε από πιο έμπειρους παίκτες ενισχύει την κατανόηση σε βάθος. Η δε ψηφοφορία επιτρέπει σε πλήθος παικτών να συνδιαμορφώσουν τη ροή της παρτίδας, καλλιεργώντας τη συνεργασία και την αίσθηση συμμετοχής σε ένα συλλογικό έργο. Η παρτίδα γίνεται γεγονός, ένα μέσο ΄΄συνάντησης΄΄ έστω και διαδικτυακής και επικοινωνίας μεταξύ φίλων του σκακιού από όλο τον κόσμο, με κοινό ενδιαφέρον και στόχο. Η τυχαία αρχική διάταξη απαιτεί βαθύτερη κατανόηση του παιχνιδιού, μειώνοντας την εξάρτηση από τη θεωρία και ενισχύοντας τη δημιουργικότητα. Από την άλλη μια μαζική ψηφοφορία σε μια παρτίδα σκακιού πιθανά οδηγεί σε κινήσεις-συμβιβασμούς και ασυνέπεια σε ένα πιθανό στρατηγικό σχέδιο. 

 

Η δε μεγάλη αναμονή ανάμεσα στις κινήσεις ίσως αφαιρεί την ένταση και τη συνέχεια της παρτίδας. Οι παίκτες τείνουν να εμπιστεύονται άκριτα τις προτάσεις των μηχανών συχνά χωρίς να κατανοούν πλήρως τις στρατηγικές συνέπειες. Επίσης η υπερβολική εξάρτηση από τις ΄΄μηχανές΄΄ ίσως μειώνει τον ρόλο της προσωπικής κρίσης και του αυθορμητισμού. Τελικά οι παρτίδες τύπου ΄΄ο κόσμος ενάντια στον γκραν μετρ΄΄ μάλλον δεν στοχεύουν απλώς στη νίκη, αλλά στην εμπειρία. Η δε εμπειρία αποτελεί θεμέλιο της μάθησης, καθώς ενεργοποιεί τη σκέψη, τη δράση και το συναίσθημα. Μέσα από την πράξη, οι εμπλεκόμενοι συνδέουν τη γνώση με το πραγματικό, οικοδομώντας νόημα. Η βιωματική μάθηση ενισχύει την κατανόηση, τη μνήμη και την προσωπική εμπλοκή. 

 

Η συμμετοχή σε μια τέτοια παγκόσμια παρτίδα, η σκέψη, η σύνδεση με το κορυφαίο επίπεδο και η παιδαγωγική αξία είναι τα πραγματικά οφέλη της. Η δε τεχνολογία, από μόνη της, δεν ακυρώνει την ανθρώπινη δημιουργικότητα αλλά μας προκαλεί, και είναι στο χέρι μας η τελική της αξιοποίηση, να τη χρησιμοποιήσουμε μαζί όμως με τη δική μας κρίση. Το σκάκι παραμένει ένα ανθρώπινο πνευματικό άθλημα - αλλά και ένα παιχνίδι - ακόμη και όταν παίζεται παγκοσμίως με τη βοήθεια μηχανών.

 

Χρήστος Πιλάλης

 

Διεθνής εκπαιδευτής, διεθνής διαιτητής