Μαραθώνιος Κοινωνικών Σκακιστικών Πρωτοβουλιών

Το συνέδριο με τίτλο ΄΄Μαραθώνιος Κοινωνικών Σκακιστικών Πρωτοβουλιών΄΄ στις στήλες μου (σημερινή και προχθεσινή) για το σκάκι, στην Εφημερίδα των Συντακτών:

Ο ΄΄Παγκόσμιος Μαραθώνιος Κοινωνικών Σκακιστικών Πρωτοβουλιών΄΄ διοργανώθηκε διαδικτυακά από τη Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία (FIDE) στις 19 Ιανουαρίου, με σκοπό να αναδείξει το σκάκι ως εργαλείο κοινωνικής αλλαγής. Η φετινή χρονιά είναι έτος Κοινωνικού Σκακιού για τη FIDE και ξεκίνησε με το διαδικτυακό συνέδριο που ρίχνει φως σε καινοτόμους τρόπους με τους οποίους το σκάκι οδηγεί την κοινωνική ένταξη και ενδυναμώνει τις κοινότητες. Ο ΄΄Μαραθώνιος΄΄ συγκέντρωσε προπονητές, επιστήμονες και εκπροσώπους ΜΚΟ που χρησιμοποιούν το σκάκι σε έργα κοινωνικής ένταξης για να συζητήσουν τη δουλειά και τις προκλήσεις τους. Από πολλές χώρες οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους, τονίζοντας διαφορετικές απόψεις σχετικά με το ρόλο που μπορεί να παίξει το σκάκι στην κοινωνική ένταξη. 

 

Το συνέδριο ξεκίνησε με μια ερώτηση προς τους συμμετέχοντες: τι σημαίνει για εσάς το κοινωνικό σκάκι; Σε μια λίστα λέξεων που προτάθηκαν ως απαντήσεις σε αυτήν την ερώτηση, δύο ξεχώρισαν ως οι πιο δημοφιλείς μεταξύ των συμμετεχόντων: η συμπερίληψη και ο αντίκτυπος. Αυτό το συναίσθημα υπογραμμίστηκε επίσης στην εναρκτήρια ομιλία από τον Πρόεδρο της FIDE, το Ρώσο Arkady Dvorkovich, ο οποίος τόνισε τη σημασία που έχει δώσει η ομάδα του στην προώθηση κοινωνικών πρωτοβουλιών που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους. «Το σκάκι είναι κάτι περισσότερο από ένα άθλημα – είναι ένα ισχυρό κοινωνικό και εκπαιδευτικό εργαλείο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η FIDE αναλαμβάνει ως ευθύνη της όχι μόνο να προωθήσει τους αγώνες σκακιού αλλά και να κάνει το παιχνίδι πιο διαθέσιμο και προσβάσιμο σε όλους, παντού.

 

 Έχοντας αυτό κατά νου, κηρύσσουμε περήφανα το 2025 ως Έτος Κοινωνικού Σκακιού κατά τη διάρκεια του οποίου η FIDE θα κάνει έργα και θα ξεκινήσει πρωτοβουλίες που στοχεύουν στη σύνδεση ατόμων, οργανισμών και ιδρυμάτων σε όλο τον κόσμο για να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη του σκακιού για την οικοδόμηση κοινότητας και την προσωπική ανάπτυξη», δήλωσε ο Dvorkovich. Ο Ελβετός Πρόεδρος της Κοινωνικής Επιτροπής της FIDE Andre Vögtlin υπογράμμισε ότι αυτός ο Μαραθώνιος είναι «η ευκαιρία να ξεκινήσει μια διαδικασία που θα πάει πέρα από το 2025». Σημείωσε ότι ο στόχος για το 2025 είναι να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο δίκτυο ανθρώπων του σκακιού, εκπαιδευτικών, σκακιστών και σκακιστριών και να δημιουργηθούν πρωτοβουλίες στις οποίες θα εμπλακούν εθνικές ομοσπονδίες, χορηγοί, τοπικές κοινότητες, κα. 

 

Η Κοινωνική Επιτροπή στοχεύει επίσης να κάνει μελέτες για τον αντίκτυπο του σκακιού σε διαφορετικές κοινωνικές κοινότητες, δημιουργώντας μια πολύτιμη βάση δεδομένων για μια προσέγγιση βασισμένη σε στοιχεία για τη χρήση του στην ενδυνάμωση διαφορετικών ομάδων. Ξεκινάμε να αναφερόμαστε σε κάποιες εισηγήσεις και παραδείγματα και θα συνεχίσουμε σε επόμενα φύλλα. Ο Frédéric Zaborski, ένας συνταξιούχος καθηγητής γαλλικών, ίδρυσε τη ΜΚΟ «Échecs contre échec» («Σκάκι ενάντια στην αποτυχία») το 2016, συμμετέχοντας στη Γαλλία, την Καμπότζη, το Λάος, τη Βραζιλία και το Μεξικό. Στόχος του οργανισμού είναι να χρησιμοποιήσει το σκάκι ως εκπαιδευτικό εργαλείο για την καταπολέμηση της αποτυχίας και την προώθηση της προσωπικής ανάπτυξης, κυρίως μεταξύ των μαθητών και των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων. Ο οργανισμός στοχεύει να παρέχει στα σχολεία εξοπλισμό σκακιού, στέλνοντας μέλη συλλόγων ή ντόπιους παίκτες σε εκπαιδευτικά ιδρύματα για να μυήσουν τους μαθητές στο σκάκι. 

 

Ο Jose Francisco Suarez Roa, ψυχολόγος και σκακιστής από την Ισπανία μίλησε για τις πρωτοβουλίες που διοργανώνει η OLIMPIA Chess Academia στην Ιβηρική Χερσόνησο. Σύμφωνα με τον Suarez, σε όλες τις δραστηριότητες που έχουν οργανώσει – είτε πρόκειται για ασθενείς με καρκίνο, για ηλικιωμένους ή για άτομα που χρειάζονται συναισθηματική και κοινωνική υποστήριξη – αποδείχθηκε ότι το σκάκι μπορεί να λειτουργήσει ως ισχυρό θεραπευτικό εργαλείο. Τόνισε επίσης τον ρόλο που μπορεί να παίξει το σκάκι στην καταπολέμηση της κοινωνικής απομόνωσης – υποστηρίζοντας άτομα με διαφορετικές αναπηρίες. Η Susana Alexandra Gonçalves, η οποία ηγείται του έργου «Chess 2 All» στην Πορτογαλία, σημείωσε τις δραστηριότητες της οργάνωσής της ώστε να κάνει το σκάκι προσιτό σε ένα ευρύτερο κοινό, καθώς και το σκάκι να παίζει ρόλο στην προληπτική φροντίδα των ανθρώπων.

Ένα συγκεκριμένο έργο τους, όπως τόνισε η Gonçalves επικεντρώθηκε στο να βοηθήσει τα παιδιά με καρκίνο να διαχειριστούν τον αγώνα τους παίζοντας σκάκι. «Το σκάκι δεν τους προσφέρει απλώς έναν περισπασμό, αλλά έναν ουσιαστικό τρόπο να περνούν το χρόνο τους και να αυξάνουν την ανθεκτικότητά τους, βοηθώντας τους να μετριάσουν το άγχος και να σφυρηλατήσουν σχέσεις. Το έργο στοχεύει να προσφέρει στα παιδιά και τις οικογένειες μια πηγή ελπίδας, βοηθώντας τα να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και στη διαδικασία θεραπείας». 

 

Ο Ranu Gupta και ο Lokesh Natoo από την Ινδία παρουσίασαν την εκστρατεία βάσης Ek Prayaas, η οποία χρησιμοποιεί το σκάκι για την κοινωνική ενδυνάμωση των περιθωριοποιημένων ομάδων και των υποβαθμισμένων κοινοτήτων στην αγροτική Ινδία. Ως εργαλείο χαμηλού κόστους με υψηλές δυνατότητες εμπλοκής,

το σκάκι βοήθησε στο να υπάρξουν θετικές αλλαγές στις αγροτικές κοινότητες των χωριών όπου εισήχθη. Ωστόσο, οι διοργανωτές της εκστρατείας σημείωσαν τις υλικοτεχνικές και οικονομικές προκλήσεις για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου σε μεγάλες και πυκνοκατοικημένες κοινότητες. Στο Brown's School στη Νότια Αφρική, τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού βρήκαν έναν εκπληκτικό σύντροφο - το σκάκι. 

 

Η Kanthi Devi Sarjoo, λογοθεραπεύτρια στο σχολείο, μοιράστηκε τις

εμπειρίες της σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το σκάκι χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τη μεταμόρφωση της ζωής των μαθητών της. Μετά τη συμμετοχή της Sarjoo στο Infinite Chess Project το 2019, άρχισε να διδάσκει σκάκι σε παιδιά με

προβλήματα ομιλίας και γλώσσας στο σχολείο της. Το πρόγραμμα ήταν τόσο επιτυχημένο που σε ένα σχολείο όπου τα παιδιά δυσκολεύονται να μιλήσουν, «η πιο θορυβώδης τάξη είναι η τάξη του σκακιού. Για έναν λογοθεραπευτή, αυτό είναι σαν ένα πάρτι». Τα οφέλη εκτείνονται πολύ πέρα ​​από το ταμπλό. 

 

Η Sarjoo σημείωσε την εμπειρία της από πρώτο χέρι να βλέπει παιδιά στο σχολείο της να ξεκινούν συνομιλίες, μια δεξιότητα που είναι συχνά προκλητική για όσους έχουν προβλήματα ομιλίας. Το έχουν παρατηρήσει και οι γονείς. «Βλέπουν το σκάκι ως εργαλείο για την ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης», εξήγησε. Η εισαγωγή του σκακιού ως επίσημου μαθήματος δεν ήταν χωρίς εμπόδια. Το να πείσεις την ηγεσία του σχολείου να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές συνεδρίες λογοθεραπείας με το σκάκι, απαιτούσε αποφασιστικότητα και σαφή εξήγηση των πλεονεκτημάτων του. «Έπρεπε να καταβάλουμε προσπάθεια για να συμβεί αυτό, αλλά η υποστήριξη από τη FIDE και την ομάδα του Infinite Chess ήταν ανεκτίμητη», είπε. 

 

Η χρηματοδότηση παραμένει πρόκληση, ιδιαίτερα στη Νότια Αφρική, αλλά η Sarjoo παραμένει αισιόδοξη. «Είμαστε πολυμήχανοι, αν και σίγουρα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης», παραδέχτηκε. Για τη Sarjoo τα αποτελέσματα είναι αναμφισβήτητα. Ενδεικτικά ανέφερε για μια μαθήτρια, ντροπαλή και σχεδόν σιωπηλή, που σηκώθηκε όρθια κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος για να λύσει ένα σκακιστικό πρόβλημα στον πίνακα – ήταν η πρώτη φορά που έδειξε κάποια πρωτοβουλία. Η Sarjoo τόνισε τη σημασία του να προκληθεί ευαισθητοποίηση για το θέμα και το σχολείο της το κάνει αυτό μέσω των social media. Αλλά ο τελικός στόχος τους είναι ακόμα μεγαλύτερος: η έρευνα. «Χρειαζόμαστε έρευνα βασισμένη σε στοιχεία για να διαδώσουμε αυτά τα αποτελέσματα και να φέρουμε το σκάκι σε κάθε σπίτι που έχει ένα παιδί στο φάσμα», είπε, προτρέποντας την παγκόσμια σκακιστική κοινότητα να υποστηρίξει αυτή την προσπάθεια.

 

Χρήστος Πιλάλης

Διεθνής εκπαιδευτής, διεθνής διαιτητής