Το Παιχνίδι ως Εργοθεραπευτικό Μέσο Παρέμβασης: Η Περίπτωση του Σκακιού στη Νοητική Αναπηρία

 " Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η πτυχιακή εργασία της Ραφαηλίας Τσούλη στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αικατερίνη Κατσιάνα) με θέμα: ΄΄ Το Παιχνίδι ως Εργοθεραπευτικό Μέσο Παρέμβασης: Η Περίπτωση του Σκακιού στη Νοητική Αναπηρία΄΄. Μεταξύ πολλών συμπερασμάτων της που υποστηρίζονται από εκτενή βιβλιογραφία, μέρος της οποίας ανατρέξαμε, επιλέγουμε: 

΄΄… Οφέλη του Σκακιού ως Θεραπεία: Το σκάκι ανήκει στην κατηγορία των επιτραπέζιων παιχνιδιών, ενώ μπορεί να αποτελέσει το κεντρικό έργο που υλοποιείται κατά τη διάρκεια μίας θεραπείας. Συγκεκριμένα, αποτελεί έναν ασφαλή χώρο στον οποίο ο λήπτης υπηρεσιών θεωρεί ότι έχει τον έλεγχο, με αποτέλεσμα ο θεραπευτής να οικοδομεί μία καλύτερη σχέση μαζί του. Επίσης, καλλιεργεί αρετές όπως είναι η υπομονή, η επιμονή, η ευγενή άμιλλα και η τήρηση των κανόνων ή ρουτινών (Aciego et al., 2012. Fadul & Camlas, 2010). Μέσα από την ενασχόληση με το σκάκι, ο ωφελούμενος διαχειρίζεται καλύτερα τις συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει, ενώ παρέχεται η δυνατότητα εξέλιξης του μέσα από την ήττα και τη νίκη. 

 

Ως μέσο παρέμβασης αναπτύσσει διάφορες δεξιότητες, όπως είναι ο σχηματισμός συλλογισμού, η φαντασία, η μνήμη, η οργάνωση ενός σχεδίου, ο αναστοχασμός, η αναγνώριση ενός προβλήματος και η επίλυσή του (Barrett & Fish, 2011. Bart, 2014. Sala & Gobet, 2016). Ακόμη, βοηθάει στην ανάπτυξη της προσοχής, της συγκέντρωσης, της σχέσης αιτίας-αποτελέσματος, του προσανατολισμού, καθώς και στη μάθηση συμπεριφορών αυτορρύθμισης και αυτοελέγχου (ElDaou & El-Shamieh, 2015. Rodrigo-Yanguas et al., 2021. Sigirtmac, 2012). 

 

Με τη βοήθεια του θεραπευτή ο ωφελούμενος αντιλαμβάνεται και κατανοεί καλύτερα τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις πράξεις του (Fadul, 2015. Fadul & Canlas, 2010). Το σκάκι αποτελεί ένα παιχνίδι που είναι αποδεκτό από την κοινωνία και μπορεί να προσφέρει το αίσθημα της ικανοποίησης, της αυτοπραγμάτωσης και της ευημερίας. Επίσης, το άτομο αντιλαμβάνεται άμεσα τις συνέπειες των πράξεών του και λαμβάνει τις αντίστοιχες αποφάσεις (Kazemi et al., 2012). Επομένως, ανάλογα με την κίνηση του αντιπάλου, το άτομο καλείται να προσαρμοστεί στην νέα συνθήκη και να αποφασίσει ποια δράση θα πραγματοποιήσει (Aciego et al., 2012). Ακόμη, μπορεί να καλλιεργηθεί το κίνητρο και η αποφασιστικότητα, με αποτέλεσμα το άτομο να διαχειριστεί εκείνα που βιώνει (Romanova et al., 2018). 

 

Οι έρευνες, που έχουν διεξαχθεί έως και σήμερα σχετικά με τη χρήση του σκακιού ως θεραπεία, αφορούν διάφορες διαγνωστικές κατηγορίες. Αναλυτικότερα, ο Reider (1945) πραγματοποίησε μία μελέτη περίπτωσης ενός ατόμου με σχιζοφρένεια. Παρατήρησε πως το σκάκι αποτέλεσε μία διέξοδο λύση για την έκφραση των παρορμήσεων, των συναισθημάτων, των στόχων και των αναγκών του. Η έρευνα του Panush (2000) σε άτομα με εγκεφαλική παράλυση, έδειξε πως το σκάκι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από θεραπευτές για να αναπτυχθούν κινητικές δεξιότητες. Οι Blasco-Fomtecilla et al. (2016) υποστήριξαν πως μέσα από την εμπλοκή σε μία παρτίδα σκάκι βελτιώθηκε η διάρκεια προσοχής ατόμων με ΔΕΠ-Υ, ελέγχοντας περισσότερο την υπερκινητικότητά τους και διατηρώντας καλύτερη συμπεριφορά στο σπίτι και στο σχολείο.

 

Έτσι, κατάφεραν να δημιουργήσουν περισσότερες κοινωνικές σχέσεις. Από άλλες έρευνες έχουν παρατηρηθεί οφέλη σε άτομα με διπολική διαταραχή, κατάθλιψη, συμπεριφορικές διαταραχές, ψυχικές διαταραχές και σε άτομα που βρίσκονται στο περιθώριο όπως είναι για παράδειγμα οι μετανάστες. Το σκάκι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο παρέμβασης από τους εργοθεραπευτές, για να αναπτυχθούν δεξιότητες εκτέλεσης όπως είναι οι γνωστικές και οι κοινωνικές, ενώ προσφέρεται η ευκαιρία να ενταχθούν και να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες άτομα που είτε βρίσκονται στο περιθώριο, είτε έχουν να διαχειριστούν μία αναπηρία (Romanova et al., 2018)…΄΄. Θα επανέλθουμε για το θέμα αυτό.

Χρήστος Πιλάλης

Διεθνής εκπαιδευτής, διεθνής διαιτητής